Ներկայիս Հրազդանն իր պատմությունը սկսում է դեռևս վաղնջական ժամանակներից, իսկ 1930 թվականից պատմագիտությունը հիշատակում է, որ Ախտա /այժմյան Հրազդան քաղաքի հարավային թաղամասն է հանդիսանում/ գյուղը 1959 թվականից դասվել է հանրապետության քաղաքատիպ ավանների շարքին և վերանվանվել Հրազդան քաղաքատիպ ավան:ՀՍՍՌԳերագույնՍովետի 1963 թ. հունվարի 12-ի “ՀայկականՍՍՀ-ումվարչատարածքայինփոփոխություններիմասին” հրամանագրովլուծարվեցինաշխատավորների, դեպուտատների, ԱթարբեկյանիևՋրառատիգյուղականսովետներըևԱթարբեկյան (այժմ` Վանատուր), Ջրառատ, Կաքավաձոր, ՄաքրավանգյուղերըմտանՀրազդանքաղաքիկազմիմեջ: Ախտա - Հրազդանի բնակիչները 1926-1929 թթ. այստեղ են եկել պատմական Հայաստանի Խոյ, Ալաշկերտ, Մակու, Սալմաստ, Վան, Բայազետ, Ղարս, Մուշ և այլ բնակավայրերից, ավելի ուշ այստեղ բնակություն են հաստատել նաև Հայաստանի մյուս շրջաններից, միութենական այլ հանրապետություններից եկած քաղաքացիներ և սփյուռքահայեր: Հրազդանը,դառնալովշրջանայինենթակայությանքաղաք, ձեռքբերելովքաղաքիկարգավիճակ, աստիճանաբարկերպարանափոխվումէր: Այդ տարիներին բնակչությունը կազմում էր մոտ 61000 մարդ. բնակչության աճը կապված էր քաղաքում արդյունաբերական բուռն զարգացման հետ:

Ներկայումս քաղաքը հանդիսանում է ժամանակակից քաղաքային "միկրոշրջանների" և առանձնատնային-գյուղական շրջանների յուրահատուկ զուգորդություն:

1995թ. դեկտեմբերից Հրազդանը դարձել է Կոտայքի մարզկենտրոն: 

ՀրազդանքաղաքըտեղակայվածէՀայաստանիհյուսիս-արևելյանմասում: ՀյուսիսիցեզերվածէՓամբակիլեռնաշղթայով, հարավ-արևմուտքից` Ծաղկունյացլեռնաշղթայով: ԱրևելքիցսահմաննանցնումէԳեղամալեռնաշղթայով` մինչևԳութանասարիգագաթը:

Քաղաքը գտնվում է համանուն գետի և նրա վտակ Մարմարիկի հովտի տարածքում: Տարածքով են հոսում նաև Ծաղկաձոր և Կաքավաձոր փոքրիկ գետակները: Քաղաքի տարածքը հիմնականում գտնվում է տափաստանային լանդշաֆտային գոտում, որը շրջապատված է նոսր անտառներով:

Կլիման չափավոր ցամաքային է: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձնածածկույթով, ամառը՝ մեղմ  ու զով: 

Ներկայիս Հրազդանն իր պատմությունը սկսում է դեռևս վաղնջական ժամանակներից, իսկ 1930 թվականից պատմագիտությունը հիշատակում է, որ Ախտա /այժմյան Հրազդան քաղաքի հարավային թաղամասն է հանդիսանում/ գյուղը 1959 թվականից դասվել է հանրապետության քաղաքատիպ ավանների շարքին և վերանվանվել Հրազդան քաղաքատիպ ավան: ՀՍՍՌ Գերագույն Սովետի 1963 թ. հունվարի 12-ի “Հայկական ՍՍՀ-ում վարչատարածքային փոփոխությունների մասին” հրամանագրով լուծարվեցին աշխատավորների, դեպուտատների, Աթարբեկյանի և Ջրառատի գյուղական սովետները և Աթարբեկյան (այժմ` Վանատուր), Ջրառատ, Կաքավաձոր, Մաքրավան գյուղերը մտան Հրազդան քաղաքի կազմի մեջ: Ախտա - Հրազդանի բնակիչները 1926-1929 թթ. այստեղ են եկել պատմական Հայաստանի Խոյ, Ալաշկերտ, Մակու, Սալմաստ, Վան, Բայազետ, Ղարս, Մուշ և այլ բնակավայրերից, ավելի ուշ այստեղ բնակություն են հաստատել նաև Հայաստանի մյուս շրջաններից, միութենական այլ հանրապետություններից եկած քաղաքացիներ և սփյուռքահայեր: Հրազդանը, դառնալով շրջանային ենթակայության քաղաք, ձեռք բերելով քաղաքի կարգավիճակ, աստիճանաբար կերպարանափոխվում էր: Այդ տարիներին բնակչությունը կազմում էր մոտ 61000 մարդ. բնակչության աճը կապված էր քաղաքում արդյունաբերական բուռն զարգացման հետ:
Ներկայումս քաղաքը հանդիսանում է ժամանակակից քաղաքային "միկրոշրջանների" և առանձնատնային-գյուղական շրջանների յուրահատուկ զուգորդություն:
 1995թ. դեկտեմբերից Հրազդանը դարձել է Կոտայքի մարզկենտրոն:

Հրազդան քաղաքը տեղակայված է Հայաստանի հյուսիս-արևելյան մասում: Հյուսիսից եզերված է Փամբակի լեռնաշղթայով, հարավ-արևմուտքից` Ծաղկունյաց լեռնաշղթայով: Արևելքից սահմանն անցնում է Գեղամա լեռնաշղթայով` մինչև Գութանասարի գագաթը:
Քաղաքը գտնվում է համանուն գետի և նրա վտակ Մարմարիկի հովտի տարածքում: Տարածքով են հոսում նաև Ծաղկաձոր և Կաքավաձոր փոքրիկ գետակները: Քաղաքի տարածքը հիմնականում գտնվում է տափաստանային լանդշաֆտային գոտում, որը շրջապատված է նոսր անտառներով:
Կլիման չափավոր ցամաքային է: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձնածածկույթով, ամառը՝ մեղմ  ու զով:

Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզի մարզկենտրոն Հրազդանը խորոշացված համայնք է, որի կազմում ընդգրկված են Հրազդան քաղաքը և Լեռնանիստ, Քաղսի, Սոլակ, Ջրառատ գյուղերը: 

2025 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ համայնքում հաշվառված է 68 072 մարդ։

ՀՐԱԶԴԱՆ  ՔԱՂԱՔ

Հրազդանը տեղակայված է Հայաստանի հյուսիս-արևելյան մասում հյուսիսից եզերված է Փամբակի, հարավ-արևմուտքից՝ Ծաղկունյաց, իսկ արևելքից և հարավ-արևելքից՝ Գեղամա լեռնաշղթայով։

Քաղաքի միջով հոսում են Հրազդան(Զանգու) և Մարմարիկ գետերը, որոնք միախառնվում են հենց քաղաքի մեջ՝ Ջրառատ թաղամասի տարածքում։ 

Քաղաքը հիմնականում գտնվում է ծովի մակերևույթից 1695-1750 մ բարձրության վրա։ Հրազդան քաղաքը գտնվում է մայրաքաղաք Երևանից հյուսիս-արևելք՝ 45 կմ հեռավորության վրա, զառիթափ լանջերով և փոքրիկ հարթ տեղամասերով տեղանքում: Ունի բարեխառն ցամաքային կլիմա։ Ձմեռները խստաշունչ են, իսկ ամառները՝ հով։ Ձմռանը ջերմաստիճանը` -28-ից -30 է, իսկ ամռանը զով է, ամենաբարձր ջերմաստիճանը +30 -ից գրեթե չի անցնում: 

1950թ․-ին քաղաքի գրեթե կենտրոնում կառուցված Սևան-Հրազդան կասկադի և համապատասխան հիդրոհամակարգի կարևոր ջրամբարը կարգավորում է ամբողջ համակարգի ջրամատակարարումը: Հրազդան քաղաքի հարավային մասով է անցնում Երևան-Սևան միջպետական մայրուղին, Երևան-Ծաղկաձոր, Երևան-Հանքավան ճանապարհները: 

Համայնքի վարչական տարածքը - 15344 հա, Հրազդան քաղաքի տարածքը - 2070 հա, քաղաքի առավելագույն ձգվածությունը-մոտ 25 կմ, համայնքային ենթակայության ավտոճանապարհների և փողոցների երկարությունը - 192 կմ, քաղաքի բարձրությունը ծովի մակերևույթից – 1780 մ, բազմաբնակարան շենքերի քանակը - 302 հատ, բնակելի տների քանակը - 3450 հատ։

Համայնքային ենթակայությամբ գործում են 15 նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն (որից՝ 12-ը քաղաքային, 3-ը՝ գյուղական), 7 արտադպրոցական ուսումնական հաստատություն, որից՝ 2 երաժշտական և 2 արվեստի դպրոց, մանկապատանեկան մարզադպրոց, մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոն, երիտասարդական մարզամշակութային ուսումնական կենտրոն, ինչպես նաև դրամատիկական թատրոն և 10 գրադարան (որից՝ 7-ը քաղաքային, 3-ը՝ գյուղական)։ 

Հրազդան համայնքում գործում են նաև 1 ԲՈՒՀ, 1 քոլեջ, 1 ուսումնարան, 3 ավագ, 5 միջնակարգ (որից՝ 1-ը քաղաքային, 3-ը՝ գյուղական) և 9 հիմնական հանրակրթական դպրոց, 2 պետական նախակրթարան, մարզային գրադարան, մականախաղի և շախմատի օլիմպիական մանկապատանեկան մարզադպրոց, 1 պատկերասրահ, 2 թանգարան, 1 բժշկական կենտրոն, 1 բժշկական ամբուլատորիա, 2 առողջության առաջնային պահպանման կենտրոն, 1 ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկա, 4 լաբորատոր կենտրոն, 2 լողավազան, բազմաթիվ մարզական ակումբներ, պարային համույթներ, ինչպես նաև հասարակական, սոցիալական, մշակութային, երիտասարդական, կրոնական և այլ կազմակերպություններ։

Համայնքը առաջին հերթին առանձնանում է պատմամշակութային արժեքներով. հնագիտական, պատմամշակութային և հոգևոր արժեք ներկայացնող կառույցներ կան համայնքի ինչպես քաղաքային, այնպես էլ գյուղական բնակավայրերում՝ մատուռներ, վանքեր, եկեղեցիներ, խաչքարեր և դամբարաններ, ինչպես նաև խորհրդային մոդեռնիզմի շինություններ:

Հրազդանը զբոսաշրջային մեծ հանգույցի վրա է գտնվում՝ Սևան-Ծաղկաձոր-Հանքավան կարևոր նշանակության խաչմերուկի վրա, որը Հրազդանին ընձեռում է համայնքային զբոսաշրջության զարգացման հնարավորություն։ 

Քաղաքի տարածքում հայտնաբերվել են մ.թ.ա. II-I   հազարամյակների դամբարաններ: 

Հրազդանի պատմամշակութային արժեքավոր հուշարձանների գլուխգործոցը Մաքրավանքի 10-13-րդ դարերի վանական համալիրն է(Մաքրավան թաղամաս), պահպանվել է նաև 13-րդ դարի քարավանատունը (Վանատուր թաղամաս) և միջնադարյան բացառիկ խաչքարերով հարուստ հնավայրը (Ջրառատ թաղամաս):

Համայնքում, շնորհիվ բարենպաստ բնակլիմայական պայմանների, բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, պտղաբուծությամբ, բանջարաբոստանային մշակաբույսերի մշակությամբ, վերջին շրջանում զարգանում է նաև ջերմոցային տնտեսությունը:

Համայնքը խորհրդային շրջանում արդյունաբերական խոշոր կենտրոններից մեկն էր, և այժմ ունի նաև արդյունաբերության զարգացման մեծ հնարավորություն:

Վերջին շրջանում Հրազդանում մեծ թափով իրականացվում են նաև բնակարանաշինության աշխատանքներ, կառուցվում են բազմաբնակարան շենքեր, ինչը նպաստավոր պայմաններ է ստեղծում հատկապես նորաստեղծ երիտասարդ ընտանիքների՝ Հրազդանում մնալու և բնակություն հաստատելու համար:
2025 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ քաղաքում հաշվառված է 58 873 մարդ։

ՊԱՏՄԱԿԱՆ   ԱԿՆԱՐԿ

Հրազդանի տարածաշրջանում մարդը բնակություն է հաստատել հնագույն ժամանակներից։ Այն մտել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Վարաժնունիք գավառի մեջ, եղել է Արշակունիների, Ամատունիների, Բագրատունիների, Պահլավունիների, Զաքարյանների և Պռոշյան- Խաղբակյանների թագավորական և իշխանական տների ենթակայության տակ։ 

Ներկայիս Հրազդանի տարածքում են գտնվել միջնադարյան նշանավոր քաղաքավաններ Կեչրորն ու Չամանկուտը։ 1605թ-ին Հրազդանի տարածքի բնակչության մեծ մասը ենթարկվել է պարսից Շահ Աբասի իրականացրած բռնագաղթին, ինչի հետևանքով բնակիչները լքել են այն։ 18-րդ դարում այն կազմել է Երևանի խանության Գրխբուլաղ մահալի մի մասը, իսկ 1827-1828 թթ-ին Արևելյան Հայաստանում Ռուսաստանի տիրապետության հաստատումից հետո մտել է Երևանի նահանգի Երևան գավառի մեջ։ Քաղաքի հին բնակիչները եկել են Պարսկահայքի Խոյ, Մակու, Սալմաստ և Արևմտյան Հայաստանի Բայազետ, Վան, Մուշ և Սասուն գավառներից՝ 1828-1830-ական թթ-ին և բնակեցրել են ամայի դարձած երբեմնի ծաղկուն բնակավայրը։ 

Հայաստանում Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո, 1921թ-ի հուլիսի 20-ի դեկրետով ստեղծվում է Երևանի գավառը, որի գավառակներից մեկը Ախտայի գավառակն էր՝ վարչական կենտրոն՝ Ներքին Ախտա գյուղով։ 1930թ-ի սեպտեմբերի 9-ի ՀԽՍՀ հրամանագրով կազմավորվեց Ախտայի շրջանը՝ Ներքին Ախտա կենտրոնով (ներկայիս Հարավային թաղամասը)։ Մինչ այդ Երևանի գավառի Ախտայի գավառակի (շրջանի) վարչական կենտրոնը Ներքին Ախտա գյուղն էր։ ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1959 թվականի ապրիլի 19-ի հրամանագրով Ախտայի շրջկենտրոն Ներքին Ախտա գյուղը դասվեց հանրապետության քաղաքատիպ ավանների շարքը և վերանվանվեց Ախտա։ 

1959 թվականի հունիսի 30-ին ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահությունը որոշում ընդունեց Ախտա քաղաքատիպ ավանը վերանվանել ՀՐԱԶԴԱՆ ՔԱՂԱՔ և այդ հրամանագրով էլ Հրազդանը դասվեց շրջանային ենթակայության քաղաքների շարքին։ Այս հրամանագիրը իրավամբ կարելի է համարել Հրազդանի ծննդյան վկայագիրը, որով սկսվեց քաղաքի կազմավորման բարդ, դժվարին, բայց երանելի տարիները։ 

ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի 1963թ-ի հունվարի 12-ի հրամանագրով վերացվեցին Հրազդանի շրջանի աշխատավորների դեպուտատների Աթարբեկյանի ու Ջրառատի գյուղական խորհուրդները և դրանք մտան Հրազդան քաղաքի կազմի մեջ։ 

Բացի Վանատուրից/նախկին Քարվանսարա/ և Ջրառատից/Ռնդամալ/, քաղաքի շրջագծի մեջ աստիճանաբար ներառվեցին նաև Վերին Աղբյուրակ/Ախպարա/, Ներքին Աղբյուրակ/Ախպարա/, Մաքրավան/Մաքրավանք/, Ներքին Ախտա/Կորկոտիս/ և Կաքավաձոր/Ֆառուխ/ գյուղերը, ինչն էլ հիմք հանդիսացավ, որ Հրազդանը 1967թ-ին ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի հրամանագրով դառնա հանրապետության ենթակայության քաղաք։ 

Հրազդանը, լինելով յոթ առանձին գյուղ-թաղամասերից բաղկացած բնակավայր ձեռք բերեց քաղաքի կարգավիճակ, աստիճանաբար կերպարանափոխվեց, դրանով իսկ Հրազդանի առջև բացվեցին քաղաքաշինական զարգացման նոր հեռանկարներ՝ այն դարձնելով հանրապետության խոշոր արդյունաբերական քաղաք։

Հրազդանի առաջին գլխավոր հատակագիծը մշակվել է 1927-1928 թթ-ին՝ ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանի, իսկ հաջորդը՝ 1961-1963 թթ-ին՝ Մարկ Գրիգորյանի, Էդուարդ Ալթունյանի կողմից։

Հրազդանը բազմամշակութային համայնք է: 

Հրազդանը Կոտայքի մարզկենտրոնն է 1995թ-ից։

Հրազդանի ներկայիս բնակիչների մեծ մասի նախնիները վերաբնակվել են այստեղ 1828-1830-ական թթ.-ին, մի մասը 1915 թ.-ի Հայոց Ցեղասպանության հետևանքով: 1946-1960-ական թթ-ին Հրազդանում բնակություն են հաստատել շուրջ 700 ընտանիքներ՝ Հայաստանի տարբեր շրջաններից, ԽՍՀՄ և այլ պետություններից՝ ինչպես հայրենադարձ հայեր, այնպես էլ այլ ազգերի քաղաքացիներ։

Բացի այդ, Հրազդան համայնքում բավական մեծ թիվ են կազմում նաև փախստականները, մասնավորապես, Հրազդանի Կոտայքի տարածաշրջանային պետական քոլեջի նախկին, ինչպես նաև Հրազդանի ՋԷԿ-ի, Հրազդանի նախկին Շինտրեստի և այլ հանրակացարաններում, Միկրոշրջանի ‹‹Տնակներ›› թաղամասում դեռևս բնակվում են 1988 թ.-ին Ադրբեջանից Հայաստան տեղափոխված փախստականներ, ինչպես նաև 2020 թ.-ի 44-օրյա պատերազմի (շուրջ 200 ընտանիք) և 2023 թ.-ին Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանման հետևանքով (շուրջ 1000 ընտանիք) համայնքում բնակություն հաստատած արցախցի ընտանիքներ:

ՋՐԱՌԱՏ  ԳՅՈՒՂ

Ջրառատ գյուղը կազմավորվել է 1982 թվականին՝ խորհրդային տարիների ժամանակ նախկին Ջրառատ գյուղի /այժմ՝ թաղամաս/ կաթնային համալիրի բանվորական ավանի հիմքի վրա՝ ստանալով նույնանունը: Բնակչությունը հավաքվել է ՀՀ տարբեր շրջաններից, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղից, Ադրբեջանից գաղթած հայերից: 

Ջրառատ գյուղը գտնվում է ՀՀ Կոտայքի մարզում, ծովի մակերևույթից 1745 մ բարձրության վրա, գյուղը սահմանակից է Գեղարքունիքի մարզի Սևան համայնքի Դդմաշեն և  Զովաբեր  գյուղերի վարչական տարածքներին։ Հեռավորությունը մարզկենտրոն Հրազդան քաղաքից 8 կմ է, մայրաքաղաք Երևանից՝ 55 կմ: 

Բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Ձմեռը ցուրտ է, բքաշունչ: Ամառը զով է, երբեմն էլ շոգ ու երաշտ: Տարածքում բնական աղբյուր և գետ չկա: Գյուղի բնակիչները զբաղվում են դաշտավարությամբ և անասնապահությամբ: 

Ջրառատում գործում է միջնակարգ դպրոց:

2025 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Ջրառատ գյուղում հաշվառված է 649 մարդ։

ՍՈԼԱԿ  ԳՅՈՒՂ

Սոլակ  գյուղը գտնվում է Կոտայքի մարզի արևմտյան մասում, Հրազդան գետի ափին և մարզկենտրոնից հարավ-արևմուտք: Գյուղը հյուսիս-արևելքից սահմանակից է անտառային ֆոնդի հողերին, հարավ-արևելքից` Քաղսի գյուղին,  հարավ-արևմուտքից` Չարենցավան համայնքի Բջնի գյուղին: Գյուղի հեռավորությունը մարզկենտրոնից 14 կմ հեռավորության վրա է, իսկ մայրաքաղաքից` 41 կմ: 

Ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, գրադարան, նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն, առողջության առաջնային պահպանման կենտրոն: 

Բնակիչների նախնիները ներգաղթել են Մուշից և Ալաշկերտից` 1828 թվականին: Գյուղում և շրջակայքում պահպանվել են ամրոց, գյուղատեղիներ, գերեզմանոց` 13-19-րդ դարերի խաչքարերով: Բոլոր հիմքերը կան կարծելու, որ գյուղի անունը Ամասիա գահակալի Ցոլակ որդու հնչյունափոխված տարբերակն է: 

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, բանջարաբուծությամբ, հացահատիկային կուլտուրաների մշակմամբ:

Գյուղի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1600-1700 մ է: Կլիման չափավոր ցամաքային է: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձյունածածկույթով, ամառը` մեղմ և զով: Տարածքում հիմնականում տափաստանային բուսածածկույթով լեռնային սևահողեր են: Գյուղից 2 կմ հեռավորության վրա անցնում է Երևան-Սևան ավտոմայրուղին, իսկ գյուղամիջով` երկաթուղին:

Սոլակում է գտնվում միջնադարյան հայկական եկեղեցաշինության բացառիկ հուշարձան Մայրավանքը (7-րդ դար), որը վերջերս է վերակառուցվել:

Գյուղում գործում է նաև Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին՝ կառուցված 19-րդ դարում:

   2025 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Սոլակ գյուղում հաշվառված է 2573 մարդ։

ՔԱՂՍԻ  ԳՅՈՒՂ

Քաղսի գյուղը հիմնադրվել է 1828 թ.` Պարսկաստանի Մակու գավառից ներգաղթած ընտանիքների կողմից: Գյուղը գտնվում է Հրազդանից 6 կմ հեռավորության վրա ծովի մակերևույթից 1700-1750 մ բարձրության վրա: Հյուսիսի սահմանագիծը Ծաղկունյաց լեռնաշղթան է:  Հեռավորությունը մայրաքաղաք Երևանից՝ 40 կմ: Կլիման չափավոր ցամաքային, ձմեռը երկարատև, կայուն ձնածածկույթով, ամռանը մեղմ և զով: Տարածքում տիրապետում են տափաստանային բուսածածկույթով լեռնային սևահողերը: Գյուղի միջով են անցնում Հրազդան-Սևան, Հրազդան-Աշտարակ մայրուղիները, Սևան-Երևան երկաթգիծը և Հրազդան գետը: 

Գյուղում բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Ձմեռը ցուրտ է, խստաշունչ: Ամառը զով է, երբեմն շոգ ու երաշտոտ: 

Գյուղն ունի 2 եկեղեցի` կառուցված 19-րդ դարում:

Ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, գրադարան, նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն, առողջության առաջնային պահպանման կենտրոն:

2025 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Քաղսի գյուղում հաշվառված է 2777 մարդ։

ԼԵՌՆԱՆԻՍՏ  ԳՅՈՒՂ

Լեռնանիստ գյուղը հիմնադրվել է 1828 թվականին՝ Պարսկահայաստանի  Խոյ, Մակու, Սալմաստ գավառներից գաղթած հայերը: Գյուղը  հնում անվանվել է Վերին Ախտա, 1978թ.-ից վերանվանվել է Լեռնանիստ:

Գյուղը  ունի նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն, միջնակարգ  դպրոց, մշակույթի  տուն, գրադարան, բժշկական ամբուլատորիա: 

 Լեռնանիստը Հրազդան քաղաքի աջ ուսին հենված գյուղն է: Այն  տարածաշրջանի ամենամեծ գյուղերից մեկն է:

Գյուղը Երևանից գտնվում  է 45 կմ, իսկ  Հրազդանից՝ 12 կմ հեռավորության վրա: Բնակչությունը  հիմնականում  զբաղվում  են  անասնապահությամբ և հողագործությամբ:

Գյուղում բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Դաշտերը ոռոգովի չեն և բերքատվությունը մեծ կախում ունի տարվա տեղումներից: Ձմեռը ցուրտ է, բքաշունչ: Ամառը զով, երբեմն էլ շոգ ու երաշտ, գարունը ուշ է բացվում, աշունը շուտ  վերջանում: Ձնածածկույթը Լեռնանիստի տարածքում տևական է լինում, ուղեկցվում բքի վերածվող ուժեղ քամիներով:

Լեռնանիստը համարվում է բարձրլեռնային բնակավայր: Լեռնանիստը ձմեռային և հյուրատնային տուրիզմի նոր ուղղություն է համարվում:

Լեռնանիստում գործում են 19-րդ դարի երկու եկեղեցի՝ Սուրբ Աստվածածինը և Սուրբ Հակոբը (Սուրբ Ավազան):

2025 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Լեռնանիստ գյուղում հաշվառված է 3122 մարդ։

 Հրազդան քաղաքը տեղակայված է Հայաստանի հյուսիս-արևելյան մասում: Հյուսիսից եզերված է Փամբակի լեռնաշղթայով, հարավ-արևմուտքից` Ծաղկունյաց լեռնաշղթայով: Արևելքից սահմանն անցնում է Գեղամա լեռնաշղթայով` մինչև Գութանասարի գագաթը:

Քաղաքը գտնվում է համանուն գետի և նրա վտակ Մարմարիկի հովտի տարածքում: Տարածքով են հոսում նաև Ծաղկաձոր և Կաքավաձոր փոքրիկ գետակները: Քաղաքի տարածքը հիմնականում գտնվում է տափաստանային լանդշաֆտային գոտում, որը շրջապատված է նոսր անտառներով:

Կլիման չափավոր ցամաքային է: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձնածածկույթով, ամառը՝ մեղմ  ու զով:

Մթնոլորտային տեղումների միջին տարեկան քանակը (մմ)

550-600մմ

Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվարին (0C)

-9,00 C

Օդի միջին ջերմաստիճանը հուլիսին (0C)

16,60 C

1. Համայնքում ընդգրկված բնակավայրերը և դրանց հեռավորությունը համայնքի կենտրոնից

1.1) Հարավային թաղամաս

1.2) Վանատուր թաղամաս

1.3) Միկրոշրջան թաղամաս

1.4) Ջրառատ թաղամաս

1.5) Կաքավաձոր թաղամաս
1.6) Լեռնանիստ բնակավայր

1.3) Սոլակ  բնակավայր

1.4) Քաղսի բնակավայր

1.5) Ջրառատ  բնակավայր

2 կմ

2 կմ

4 կմ

3.2 կմ

10.6 կմ

12կմ

9կմ

4կմ

7կմ

2. Նախկին (ՀԽՍՀ) վարչական շրջանի անվանումը

Հրազդան

3. Համայնքի հեռավորությունը՝

    3.1) մայրաքաղաքից (կմ)

45կմ

    3.2) մարզկենտրոնից (կմ)

0

4. Համայնքի բարձրությունը ծովի մակերևույթից (մ)

1700մ

5. Համայնքի վարչական տարածքը (քառ. կմ/հա)

278,714կմ2

28610հա

6․Սահմանակից համայնքների անվանումները

Ծաղկաձոր, Զովաբեր

7. Համայնքապետարանի էլեկտրոնային փոստի հասցեն

info@hrazdan.am

8. Համացանցային պաշտոնական կայքի հասցեն

www.hrazdan.am,

9. Համայնքի ղեկավարի հեռախոսահամարը

060-70-40-10

10. Համայնքապետարանի հեռախոսահամարը

0223-2-23-45

11․Համայնքի հեռախոսային կոդը

0223

12․Համանքում փոստային բաժանմունքի առկայությունը (այո, ոչ)

այո

13.Համայնքապետարանի փոստային դասիչը

2301

14.Հաստատված գլխավոր հատակագծի առկայությունը (այո, ոչ)

այո

15. Քաղաքացիների սպասարկման գրասենյակի առկայությունը (այո, ոչ)

այո

2025

1. Մշտական բնակչության թվաքանակը

68072

2. Գրանցված ծնունդների քանակը

2.Մահացության դեպքերի քանակը

3.Ամուսնությունների քանակը

4. Ամուսնալուծությունների քանակը

5. Տնային տնտեսությունների թիվը

6. Ընտանեկան նպաստ ստացող տնային տնտեսությունների քանակը

7. Կենսաթոշակառուների քանակը

8. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց քանակը

2025թ.

1. Գրադարանների քանակը

9

2. Արվեստի դպրոցների քանակը

2

3. Երաժշտական դպրոցների քանակը

2

4. Նախադպրոցական հիմնարկների քանակը

15

5. Հանրակրթական դպրոցների քանակը

16

6. Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական)  ուսումնական հաստատությունների քանակը

1

7. Միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների քանակը

1

8. Բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների քանակը

1

9. Մարզադպրոցների քանակը

2

2025թ.

Համայնքի բնակարանային ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը (մ2)

 668239,8

Բազմաբնակարան շենքերի ընդհանուր թիվը

 302

Բնակելի տների (առանձնատների) ընդհանուր թիվը

 5231

2025թ.

1. Հողեր, ընդամենը (հա)

28610,37

2.Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր (հա)

22341,75

3.Բնակավայրերի ընդհանուր տարածքը (հա)

2338,52

4. Խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակը

4094

6. Մանր եղջերավոր անասունների (ոչխար և այծ) գլխաքանակը

4263

7. Խոզերի գլխաքանակը

738

8. Գյուղատնտեսական տեխնիկա

106

      8.1 տրակտորներ (քանակը)

87

      8.2 կոմբայններ (քանակը)

19

9. Գյուղացիական տնտեսությունների թիվը

2533

1. Էլեկտրական ենթակայանների քանակը

93

2. Համայնքում գազիֆիկացման առկայությունը (այո, ոչ)

այո

3. Համայնքում աղբավայրի առկայությունը (այո, ոչ)

այո

4. Գերեզմանատան առկայությունը համայնքում (այո, ոչ)

այո

5. Համայնքային ենթակայության ճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)

221

6. Կոմունալ և ճանապարհաշինական տեխնիկայի առկայությունը

այո

       6.1 Ինքնաթափ բեռնատար մեքենաների քանակը

12(որից 11-ը վարձակալած)

       6.2 Էքսկավատորների քանակը

2(որից 1-ը վարձակալած)

       6.3 Թրթուռավոր տրակտորների քանակը

0

       6.4 Գրեյդերների քանակը

1

       6.5 Բուլդոզերների  քանակը

1

       6.6 Աղբատար մեքենաների քանակը

4(որից 1-ը վարձակալած)

       6.7 Բազմաֆունկցիոնալ կոմունալ մեքենաների քանակը

2

       6.8 Վակուումային փոշեկուլ մեքենաների քանակը

2

       6.9 Ավտոաշտարակների քանակը

2(վարձակալած)

7. Համայնքի տարածքով անցնող միջպետական և հանրապետական նշանակության ավտոճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)

54

8. Համայնքի տարածքում գործող առևտրային բանկերի մասնաճյուղերի առկայությունը (այո, ոչ) և դրանց քանակը

12

9. Ներհամայնքային երթուղիների առկայությունը (այո, ոչ)

այո

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

1.Ընդամենը եկամուտներ

2958039,926

453824,375

Հարկային եկամուտներ, ընդամենը

այդ թվում`

655887,628

105912,258

 2.1 Անշարժ գույքից հարկ

181021,028

13279,589

Պաշտոնական տրանսֆերտներ, ընդամենը

2439096,0

309235,232

         3.1 դոտացիա

1814264,700

302377,400

         3.2 սուբվենցիա

624831,3

6857,800

4. Մուտքեր հողի օտարումից

640000,0

56851,550

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

Ընդամենը ծախսեր

2958039,926

362924,151

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

Ընդամենը ֆոնդային բյուջեի եկամուտներ

1515741,493

316373,974

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

Ընդամենը ծախսեր

1515741,493

80660,183

1.Համայնքապետարանի աշխատողների թվաքանակը, մարդ

որից՝

համայնքային ծառայողներ    

112

78

2. Ապարատի պահպանման ծախսերը, ընդամենը (հազ. դրամ)

462308,168

3. Ավագանու անդամների թվաքանակը

27

Հիմնախնդիրը

Ակնկալվող լուծումը

Աշխատատեղերի պակաս

Նոր աշխատատեղերի ստեղծում

Փողոցների, ճանապարհների, մայթերի բարեկարգման անհրաժեշտություն

Բարեկարգում

Բազմաբնակարան շենքերի անբավարար վիճակ

Տանիքների, շքամուտքերի, վերելակների նորոգում-վերանորգում, բակերի բարեկարգում

Նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների, արվեստի և սպորտ դպրոցների շենքային և գույքային պայմանների բարելավում

Հիմնանորոգում, ջեռուցում, գույքի և խաղահրապարակների ձեռք բերում

Կեղտաջրերի հեռացման ցանցի անբավարար վիճակ

Ջրահեռացման և կեղտաջրերի հեռացման ցանցի վերակառուցում, մաքրում, հավաքված աղբի հեռացում

Կանաչապատ տարածքների, այգիների ընդլայնման  անհրաժեշտություն

Կանաչապատում, տնիկների և կանաչ գազոնների ձեռք բերում

Սելավների, ջրհեղեղների կանխում

Մարմարիկ գետի երկայնքով հենածածկերի կառուցում, անտառապատ տարածքների ավելացում

Ոռոգման համակարգի անբավարար վիճակ

Համակարգի վերականգնում , ընթացիկ նորոգում և ընդլայնում

Կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարում

Աղբի տեսակավորում, նոր արդի պահանջներին համապատասխանող աղբավայրի ստեղծում

Ներկայիս Հրազդանն իր պատմությունը սկսում է դեռևս վաղնջական ժամանակներից, իսկ 1930 թվականից պատմագիտությունը հիշատակում է, որ Ախտա /այժմյան Հրազդան քաղաքի հարավային թաղամասն է հանդիսանում/ գյուղը 1959 թվականից դասվել է հանրապետության քաղաքատիպ ավանների շարքին և վերանվանվել Հրազդան քաղաքատիպ ավան: ՀՍՍՌ Գերագույն Սովետի 1963 թ. հունվարի 12-ի “Հայկական ՍՍՀ-ում վարչատարածքային փոփոխությունների մասին” հրամանագրով լուծարվեցին աշխատավորների, դեպուտատների, Աթարբեկյանի և Ջրառատի գյուղական սովետները և Աթարբեկյան (այժմ` Վանատուր), Ջրառատ, Կաքավաձոր, Մաքրավան գյուղերը մտան Հրազդան քաղաքի կազմի մեջ: Ախտա - Հրազդանի բնակիչները 1926-1929 թթ. այստեղ են եկել պատմական Հայաստանի Խոյ, Ալաշկերտ, Մակու, Սալմաստ, Վան, Բայազետ, Ղարս, Մուշ և այլ բնակավայրերից, ավելի ուշ այստեղ բնակություն են հաստատել նաև Հայաստանի մյուս շրջաններից, միութենական այլ հանրապետություններից եկած քաղաքացիներ և սփյուռքահայեր: Հրազդանը, դառնալով շրջանային ենթակայության քաղաք, ձեռք բերելով քաղաքի կարգավիճակ, աստիճանաբար կերպարանափոխվում էր: Այդ տարիներին բնակչությունը կազմում էր մոտ 61000 մարդ. բնակչության աճը կապված էր քաղաքում արդյունաբերական բուռն զարգացման հետ: 

Ներկայումս քաղաքը հանդիսանում է ժամանակակից քաղաքային "միկրոշրջանների" և առանձնատնային-գյուղական շրջանների յուրահատուկ զուգորդություն:

1995թ. դեկտեմբերից Հրազդանը դարձել է Կոտայքի մարզկենտրոն:

Հրազդան քաղաքը (մինչև 1959 թվականը` ներքին Ախտա), 1959 թվականից քաղաքի կարգավիճակ ստացած, իսկ 1962 թվականից` հանրապետության ենթակայության քաղաք: Երևանից 40 կմ հյուսիս-արևելք, ծովի մակերևույթից 1600-1750 մ բարձրության վրա` զառիթափ լանջերով և փոքրիկ հարթ տեղամասերով տեղանքում: Առավելագույն բարձր կետը Թեժ լեռան կատարն է` 3101 մ:  Հյուսիսում ձգվում են Մարմարիկի վտակներով խիստ մասնատված Փամբակի լեռնաշղթայի լանջերը, արեւելքում` Գեղամա լեռնաշղթայի հյուսիս-արեւմտյան լեռնաճյուղերն ու լավային հոսքերը: Հարավ-արեւելքում բարձրանում են Գութանասար, Մենակսար հրաբխային կոները: Փամբակի և  Ծաղկունյաց լեռների լանջերին տարածված են թխկու, կաղնու, արոսենու անտառները:
Հրազդան քաղաքի ձգվածությունը կազմում է մոտ 25 կմ: 
1960-70 թթ. քաղաքի շրջագծի մեջ են մտել Մաքրավան, Վանատուր, Ջրառատ և Կաքավաձոր գյուղերը: Քաղաքի տարածքում հայտնաբերվել են մ.թ.ա. II-I   հազարամյակների դամբարաններ: Ճարտարապետական հուշարձաններից նշանավոր է Մաքրավանի հուշարձանախումբը (XIII դար): Պահվել է XIII դարի քարավանատունը: 
Հնում մտել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի մեջ: Հրազդանի առաջին գլխավոր հատակագիծը մշակվել է 1927-28 թթ-ին (ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյան): Նախագիծը ընդգրկում էր Ախտա և Ալափարս գյուղերի տարածքը, որի ամֆիթատրոնաձև  կառուցապատումը ուղղված էր դեպի Հրազդան գետը (վերջինիս ափամերձ մասը նախատեսված էր օգտագործել որպես հանգստի գոտի): 1961-63 թթ. կազմվել է քաղաքի գլխավոր հատակագծի նոր նախագիծ (ճարտարապետներ` Մ. Գրիգորյան, Է. Ալթունյան և ուրիշներ): 1969թ. մշակվել է քաղաքի վարչատարածքային մշակութային կենտրոնի նախագիծը (ճարտարապետներ` Մ. Գրիգորյան, Մ. Մանուկյան, Վ. Տոնկիկյան, Տ. Բալայան): Մինչև 1990-ական թթ. կեսերը քաղաքում գործել են (մի քանիսը գործում են նաև այսօր) Հրազդանի ՊՇԷԿ-ը, ՋԷԿ-ը, Ցեմենտի գործարանը, Պանելային տնաշինական կոմբինատը, Ջրառատի կաթի համալիրը, Հացի գործարանը, «Կեչառք» արտադրական միավորումը, «Հրազդանմեքենա» ա/մ և այլ հիմնարկներ ու կազմակերպություններ:
Քաղաքն ունի 1 դրամատիկական թատրոն, 1 պատկերասրահ, 2 թանգարան, 7 գրադարաններ, 1 մասնավոր ԲՈՒՀ, 2 ուսումնարան, 2 քոլեջ, 1 քոլեջ•, 9 հանրակրթական, 3 ավագ դպրոցներ, 12 մսուր-մանկապարտեզներ, 2 սպորտային, 2 երաժշտական, 2 մանկական արվեստի դպրոցներ, քաղաքապետարանի մանկապատանեկան ստեղծագործական, մշակույթի և երիտասարդական մարզամշակութային ուսումնական կենտրոններ, ձմեռային մարզաձևերի, մանկապատանեկան մարզադպրոցներ: 
Քաղաքի գրեթե կենտրոնում է գտնվում Սևան-Հրազդան կասկադի և համապատասխան հիդրոհամակարգի կարևոր ջրամբարը, որը կարգավորում է ամբողջ համակարգի ջրամատակարարումը: Հրազդան քաղաքի հարավային մասով է անցնում Երևան-Սևան միջպետական մայրուղին, Երևան-Ծաղկաձոր, Երևան-Հանքավան ճանապարհները: 
Ձմռանը ջերմաստիճանը` -28-ից -30 օ է, իսկ ամռանը զով է, ամենաբարձր ջերմաստիճանը +30օ-ից գրեթե չի անցնում: 
Հրազդանը Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզի մարզկենտրոնն է:

Ջրառատ գյուղը կազմավորվել է 1975 թվականին՝ խորհրդային տարիների ժամանակ նախկին Ջրառատի կաթնային համալիրի բանվորական ավանի հիմքի վրա: Բնակչությունը հավաքվել է ՀՀ տարբեր շրջաններից, ինչպես նաև Ադրբեջանից գաղթած հայերից: Համայնքի կազմի մեջ մտնող բնակիչները ավանդապաշտ  և ավանդապահ են` միաժամանակ անտարբեր չլինելով նորի նկատմամաբ: Ավանդաբար պահպանվել են նվիրվածությունը և հարգանքը ընտանիքի նկատմամբ, հարգանքն աշխատանքի և աշխատող մարդու նկատմամբ:           

Ջրառատ գյուղը գտնվում է ՀՀ Կոտայքի մարզում, ծովի մակերևույթից 1745մ բարձրության վրա, գյուղը սահմանակից է Գեղարքունիքի մարզի Դդմաշեն և  Զովաբեր  գյուղերի վարչական տարածքներին։ Հեռավորությունը մարզկենտրոն Հրազդան համայնքից 8 կմ է, մայրաքաղաք Երևանից՝ 45 կմ: 

Բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Ձմեռը ցուրտ է, բքաշունչ: Ամառը զով է, երբեմն էլ շոգ ու երաշտ: Տարածքում բնական աղբյուր և գետ չկա: Առաջնահերթ հիմնախնդիրը աշխատատեղերի պակասն է, որն էլ բերում է բնակչության արտագաղթի: Գյուղի բնակիչները զբաղվում են դաշտավարությամբ և անասնապահությամբ: Գյուղի բնակիչները իրենց մասնակցությունն են ունեցել Արցախյան ազատամարտին: 

Ջրառատի վարչական տարածքը կազմում է 42,39 հա, որից գյուղատնտեսականն շանակություն ունեն 0,51հա, բնակավայրերը զբաղեցնում են 16,03 հա., արդյունաբերական, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության օբյեկտները` 25,80հա, էներգետիկայի, տրանսպորտի, կապի և կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտները` 0,04 հա., պետական սեփականություն հանդիսացող հողերը` 1,44 հա։ 

Սոլակ  գյուղը գտնվում է Կոտայքի մարզի արևմտյան մասում, Հրազդան գետի ափին և մարզկենտրոնից 5 կմ հարավ-արևմուտք:Գյուղը հյուսիս-արևելքից սահմանակից է անտառային ֆոնդի հողերին, հարավ-արևելքից`Քաղսի համայնքին,  հարավ-արևմուտքից` Բջնի համայնքին: Համայնքի հեռավորությունը մարզկենտրոնից 14 կմ հեռավորության վրա է, իսկ մայրաքաղաքից` 41 կմ: 

Ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, գրադարան, մսուր մանկապարտեզ, առողջության առաջնային պահպանման Կենտրոն: 

Բնակիչների նախնիները եկել են Մուշից և Ալաշկերտից` 1828 թվականին: Գյուղում և շրջակայքում պահպանվել է Մայրավանք սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, որը կառուցվել է 7-րդ դարում, ամրոցը, գյուղատեղիներ, գերեզմանոց` 13-19-րդ դարերի խաչքարերով: Բալոր հիմքերը կան կարծելու, որ գյուղի անունը Ամասիա գահակալի Ցելակ որդու հնչյունափոխված տարբերակն է: 

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, բանջարաբուծությամբ, հացահատիկային կուլտուրաների մշակմամբ:

Գյուղի վարչական տարածքը 3842 հա է: Համայնքի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1600-1700 մ է: Կլիման չափավոր ցամաքային է, տարեկան միջին ջերմաստիճանը` 5.6-6 աստիճան, տեղումների քանակը 600-800 մմ: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձյունածածկույթվ, ամառը` մեղմ և զով: Տարածքում հիմնականում տափաստանային բուսածածկույթով լեռնային սևահողեր են: Գյուղից 2 կմ հեռավորության վրա անցնում է Երևն-Սևան ավտոմայրուղին, իսկ գյուղամիջով` երկաթուղին:

Քաղսի գյուղը հիմնադրվել է 1828 թ.` Պարսկաստանի Մակու գավառից ներգաղթած ընտանիքների կողմից: Գյուղը գտնվում է Հրազդանից 3 կմ հեռավորության վրա ծովի մակերևույթից 1700-1750 մ բարձրության վրա: Հյուսիսի սահմանագիծը Ծաղկունյաց լեռնաշղթան է:  Կլիման չափավոր ցամաքային, ձմեռը երկարատև, կայուն ձնածածկույթով, ամռանը մեղմ և զով: Տարածքում տիրապետում են տափաստանային բուսածածկույթով լեռնային սևահողերը: Գյուղի միջով են անցնում Հրազդան-Սևան, Հրազդան-Աշտարակ մայրուղիները, Սևան-Երևան երկաթգիծը և Հրազդան գետը: Համայնքն ունի 2 եկեղեցի` կառուցված 19-րդ դարում:

Գյուղում բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Դաշտերը ոռոգովի ջեն և բերքատվությունը մեծ կախում ունի տարվա տեղումներից: Ձմեռը ցուրտ է, խստաշունչ:Ամառը զով է, երբեմն շոգ ու երաշքտ: Ձնածածկույթը քաղսի համայնքում տևական է լինում, ուղեկցվում բքի վերածվող ուժեղ քամիների, որի պատճառով փակվում են ճանապարհները, դադարում երթևեկությունը, սակայն համայնքում հաճախակի կատարվող ձնամաքրման աշխատանքների շնորհիվ  խնդիրը լուծվում է: Գարնանը լինում են տեղատարափ անձրևներ, կարկուտ, երբեմն կարկուտի պատճառով գյուղացին կորցնում է բերքի մի մասը:

Լեռնանիստ   գյուղը հիմնադրվել է 1828թվականին: Բնակվել են Արևմտյան Հայաստանի Խոյ, Մակու, Սալմաստ գավառներից գաղթած հայերը: Գյուղը  անվանվել է խորհրդային տարիներին` Վերին Ախտա, 1978թ.-ից վերանվանվել է  Լեռնանիստ:

Համայնքը  ունի   մանկապարտեզ, միջնակարգ  դպրոց, մշակույթի  տուն, գրադարան, բուժ.ամբուլատորիա: 

 Լեռնանիստը Հրազդան քաղաքի աջ ուսին հենված գյուղն է:     Այն  տարածաշրջանի ամենամեծ գյուղերից մեկն է, ունի ավելի քան 550  տնային  տնտեսություն, 3719 հա հողատարածք: 

Գյուղը  Երևանից գտնվում  է 45 կմ, իսկ  Հրազդանից՝ 7 կմ հեռավորության վրա: Բնակչությունը  հիմնականում  զբաղվում  են  անասնապահությամբ,    հողագործությամբ  և  արտերկրյա   աշխատանքներով:

Համայնքը  գտնվում  է  ծովի  մակարդակից  1900  մետր  բարձրության  վրա:

Հայանքում բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Դաշտերը ոռոգովի չեն և բերքատվությունը մեծ կախում ունի տարվա տեղումներից: Ձմեռը ցուրտ է, բքաշունչ: Ամառը զով, երբեմն էլ շոգ ու երաշտ: Համայքնում գարունը ուշ է բացվում, աշունը շուտ  վերջանում: Ձնածածկույթը Լեռնանիստ համայնքի  տարածքում տևական է լինում, ուղեկցվում բքի վերածվող ուժեղ քամիներով, որի պատճառով փակվում են ճանապարհները, դադարում երթևեկումները, սակայն համայնքում հաճախակի կատարվող ձյունածածկ ճանապարհների մաքրման աշխատանքների շնորհիվ , ավտոմեքենաների շարժը  չի դադարում: Գարնանը լինում են տեղատարափ անձրևներ, կարկուտ, երբեմն կարկուտի  պատճառով գյուղացին կորցնում է բերքի մի մասը: 

Հրազդան քաղաքը տեղակայված է Հայաստանի հյուսիս-արևելյան մասում: Հյուսիսից եզերված է Փամբակի լեռնաշղթայով, հարավ-արևմուտքից` Ծաղկունյաց լեռնաշղթայով: Արևելքից սահմանն անցնում է Գեղամա լեռնաշղթայով` մինչև Գութանասարի գագաթը:

Քաղաքը գտնվում է համանուն գետի և նրա վտակ Մարմարիկի հովտի տարածքում: Տարածքով են հոսում նաև Ծաղկաձոր և Կաքավաձոր փոքրիկ գետակները: Քաղաքի տարածքը հիմնականում գտնվում է տափաստանային լանդշաֆտային գոտում, որը շրջապատված է նոսր անտառներով:

Կլիման չափավոր ցամաքային է: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձնածածկույթով, ամառը՝ մեղմ  ու զով:

Մթնոլորտային տեղումներիմիջինտարեկանքանակը (մմ)

550-600մմ

Օդիմիջինջերմաստիճանըհունվարին (⁰C)

-9,0⁰ C

Օդի միջինջերմաստիճանըհուլիսին(⁰C)

16,6⁰ C

1. Համայնքում ընդգրկված բնակավայրերը և դրանց հեռավորությունը համայնքի կենտրոնից

1.1) Հարավային թաղամաս

1.2) Վանատուր թաղամաս

1.3) Միկրոշրջան թաղամաս

1.4) Ջրառատ թաղամաս

1.5) Կաքավաձոր թաղամաս
     1.6) Լեռնանիստ բնակավայր

1.3) Սոլակ  բնակավայր

1.4) Քաղսի բնակավայր

1.5) Ջրառատ  բնակավայր

2 կմ

2 կմ

4 կմ

3.2 կմ

10.6 կմ

12կմ

9կմ

4կմ

7կմ

2. Նախկին(ՀԽՍՀ) վարչականշրջանիանվանումը

Հրազդան

3. Համայնքի հեռավորությունը՝

    3.1) մայրաքաղաքից (կմ)

45կմ

    3.2) մարզկենտրոնից (կմ)

0

4. Համայնքիբարձրությունըծովիմակերևույթից (մ)

1700մ

5. Համայնքիվարչականտարածքը (քառ. կմ/հա)       

278,714կմ²

28610հա

6․Սահմանակից համայնքների անվանումները

Ծաղկաձոր, Զովաբեր

7. Համայնքապետարանի էլեկտրոնային փոստի հասցեն

info@hrazdan.am

8. Համացանցային պաշտոնական կայքի հասցեն

www.hrazdan.am,

9. Համայնքի ղեկավարի հեռախոսահամարը

060-70-40-10

10. Համայնքապետարանի հեռախոսահամարը

0223-2-23-45

11․Համայնքի հեռախոսային կոդը

0223

12․Համանքում փոստային բաժանմունքի առկայությունը (այո, ոչ)

այո

13.Համայնքապետարանի փոստային դասիչը

2301

14.Հաստատված գլխավոր հատակագծի առկայությունը (այո, ոչ)

այո

15. Քաղաքացիներիսպասարկմանգրասենյակիառկայությունը(այո, ոչ)

այո

2024թ.

1. Մշտական բնակչության թվաքանակը

66675

2. Գրանցված ծնունդների քանակը

 694

2.Մահացության դեպքերի քանակը

 494

3.Ամուսնությունների քանակը

 337

4. Ամուսնալուծությունների քանակը

 98

5. Տնային տնտեսությունների թիվը

6. Ընտանեկան նպաստ ստացող տնային տնտեսությունների քանակը

 1830

7. Կենսաթոշակառուների քանակը

8. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց քանակը

2024թ.

1. Գրադարանների քանակը

9

2. Արվեստի դպրոցների քանակը

2

3. Երաժշտական դպրոցների քանակը

2

4. Նախադպրոցական հիմնարկների քանակը

15

5. Հանրակրթականդպրոցների քանակը

16

6. Նախնականմասնագիտական (արհեստագործական)  ուսումնականհաստատություններիքանակը

1

7. Միջինմասնագիտականուսումնականհաստատությունների քանակը

1

8. Բարձրագույն ուսումնական հաստատություններիքանակը

1

9. Մարզադպրոցների քանակը

2

2024թ.

1. Համայնքի բնակարանային ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը(մ²)

668239.8 

2. Բազմաբնակարան շենքերի ընդհանուր թիվը

 302

3. Բնակելի տների (առանձնատների) ընդհանուր թիվը

 5231

2024թ.

1.Հողեր, ընդամենը (հա)

28610 

2.Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր (հա)

 22342

3.Բնակավայրերիընդհանուրտարածքը(հա)

2338 

4. Խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակը

4590 

6. Մանրեղջերավորանասունների (ոչխարևայծ) գլխաքանակը

 4648

7. Խոզերի գլուխաքանակը

 514

8. Գյուղատնտեսական տեխնիկա

 104

      8.1տրակտորներ (քանակը)

 85

      8.2կոմբայններ (քանակը)

19 

9. Գյուղացիական տնտեսությունների թիվը

5280 

1. Էլեկտրական ենթակայանների քանակը

93

2. Համայնքումգազիֆիկացման առկայությունը (այո, ոչ)

այո

3. Համայնքում աղբավայրի առկայությունը (այո, ոչ)

այո

4. Գերեզմանատան առկայությունը համայնքում (այո, ոչ)

այո

5. Համայնքային ենթակայության ճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)

221

6. Կոմունալ և ճանապարհաշինական տեխնիկայի առկայությունը

այո

       6.1 Ինքնաթափ բեռնատար մեքենաների քանակը

12(որից 11-ը վարձակալած)

       6.2 Էքսկավատորների քանակը

2(որից 1-ը վարձակալած)

       6.3 Թրթուռավոր տրակտորների քանակը

0

       6.4 Գրեյդերների քանակը

1

       6.5 Բուլդոզերների  քանակը

1

       6.6 Աղբատար մեքենաների քանակը

4(որից 1-ը վարձակալած)

       6.7 Բազմաֆունկցիոնալ կոմունալ մեքենաներիքանակը

2

       6.8 Վակուումային փոշեկուլ մեքենաներիքանակը

2

       6.9 Ավտոաշտարակների քանակը

2(վարձակալած)

7. Համայնքի տարածքով անցնող միջպետական և հանրապետական նշանակության ավտոճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)

54

8. Համայնքի տարածքում գործող առևտրային բանկերի մասնաճյուղերի առկայությունը (այո, ոչ) և դրանց քանակը

12

9. Ներհամայնքային երթուղիների առկայությունը (այո, ոչ)

այո

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

1.Ընդամենը եկամուտներ

 3287520.635

590851.042 

2. Հարկային եկամուտներ, ընդամենը

այդթվում`

 523366.3

126415.137 

 2.1 Անշարժ գույքից հարկ

 140745.5

14881.097 

3. Պաշտոնական տրանսֆերտներ, ընդամենը

 2149880.235

 394695.8

         3.1 դոտացիա

 1578783.3

394695.8 

         3.2 սուբվենցիա

6754.4 

4.Մուտքեր հողի օտարումից

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

1.     Ընդամենը ծախսեր

3528559.076 

549719.781 

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

1.     Ընդամենը ֆոնդային բյուջեի եկամուտներ

495399.625 

55062.25 

Ընդունված բյուջե

Փաստացի

1. Ընդամենը ծախսեր

 805372.11

59820.535 

1.Համայնքապետարանի աշխատողների թվաքանակը, մարդ

որից՝

1.1   համայնքային ծառայողներ    

109

 78

2. Ապարատի պահպանման ծախսերը, ընդամենը (հազ. դրամ)

492097.662 

3. Ավագանու անդամների թվաքանակը

27

Հիմնախնդիրը

Ակնկալվող լուծումը

Աշխատատեղերի պակաս

Նոր աշխատատեղերի ստեղծում

Փողոցների, ճանապարհների, մայթերի բարեկարգման անհրաժեշտություն

Բարեկարգում

Բազմաբնակարան շենքերի անբավարար վիճակ

Տանիքների, շքամուտքերի, վերելակների նորոգում-վերանորգում, բակերի բարեկարգում

Նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների, արվեստի և սպորտ դպրոցների շենքային և գույքային պայմանների բարելավում

Հիմնանորոգում, ջեռուցում, գույքի և խաղահրապարակների ձեռքբերում

Կեղտաջրերի  հեռացման ցանցի անբավարար վիճակ

Ջրահեռացման և կեղտաջրերի հեռացման ցանցի վերակառուցում, մաքրում, հավաքվածաղբիհեռացում

Կանաչապատ տարածքների, այգիների ընդլայնման  անհրաժեշտություն

Կանաչապատում, տնիկներիևկանաչգազոններիձեռքբերում

Սելավների, ջրհեղեղների կանխում

Մարմարիկ գետի երկայնքով հենածածկերի կառուցում, անտառապատ տարածքների ավելացում

Ոռոգման համակարգի անբավարար վիճակ

Համակարգի վերականգնում , ընթացիկնորոգում և ընդլայնում

Կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարում

Աղբի տեսակավորում, նոր արդի պահանջներին համապատասխանող աղբավայրի ստեղծում