ԿԱՆՈՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ «ՀՐԱԶԴԱՆԻ ՀԱՄԱՅՆՔԱՊԵՏԱՐԱՆԻ ԱՇԽԱՏԱԿԱԶՄ» ՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՉԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱՐԿ
1. ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ
Ներկայիս Հրազդանն իր պատմությունը սկսում է դեռևս վաղնջական ժամանակներից, իսկ 1930 թվականից պատմագիտությունը հիշատակում է, որ Ախտա /այժմյան Հրազդան քաղաքի հարավային թաղամասն է հանդիսանում/ գյուղը 1959 թվականից դասվել է հանրապետության քաղաքատիպ ավանների շարքին և վերանվանվել Հրազդան քաղաքատիպ ավան:ՀՍՍՌԳերագույնՍովետի 1963 թ. հունվարի 12-ի “ՀայկականՍՍՀ-ումվարչատարածքայինփոփոխություններիմասին” հրամանագրովլուծարվեցինաշխատավորների, դեպուտատների, ԱթարբեկյանիևՋրառատիգյուղականսովետներըևԱթարբեկյան (այժմ` Վանատուր), Ջրառատ, Կաքավաձոր, ՄաքրավանգյուղերըմտանՀրազդանքաղաքիկազմիմեջ: Ախտա - Հրազդանի բնակիչները 1926-1929 թթ. այստեղ են եկել պատմական Հայաստանի Խոյ, Ալաշկերտ, Մակու, Սալմաստ, Վան, Բայազետ, Ղարս, Մուշ և այլ բնակավայրերից, ավելի ուշ այստեղ բնակություն են հաստատել նաև Հայաստանի մյուս շրջաններից, միութենական այլ հանրապետություններից եկած քաղաքացիներ և սփյուռքահայեր: Հրազդանը,դառնալովշրջանայինենթակայությանքաղաք, ձեռքբերելովքաղաքիկարգավիճակ, աստիճանաբարկերպարանափոխվումէր: Այդ տարիներին բնակչությունը կազմում էր մոտ 61000 մարդ. բնակչության աճը կապված էր քաղաքում արդյունաբերական բուռն զարգացման հետ:
Ներկայումս քաղաքը հանդիսանում է ժամանակակից քաղաքային "միկրոշրջանների" և առանձնատնային-գյուղական շրջանների յուրահատուկ զուգորդություն:
1995թ. դեկտեմբերից Հրազդանը դարձել է Կոտայքի մարզկենտրոն:
2. ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՆԿԱՐԱԳԻՐ
ՀրազդանքաղաքըտեղակայվածէՀայաստանիհյուսիս-արևելյանմասում: ՀյուսիսիցեզերվածէՓամբակիլեռնաշղթայով, հարավ-արևմուտքից` Ծաղկունյացլեռնաշղթայով: ԱրևելքիցսահմաննանցնումէԳեղամալեռնաշղթայով` մինչևԳութանասարիգագաթը:
Քաղաքը գտնվում է համանուն գետի և նրա վտակ Մարմարիկի հովտի տարածքում: Տարածքով են հոսում նաև Ծաղկաձոր և Կաքավաձոր փոքրիկ գետակները: Քաղաքի տարածքը հիմնականում գտնվում է տափաստանային լանդշաֆտային գոտում, որը շրջապատված է նոսր անտառներով:
Կլիման չափավոր ցամաքային է: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձնածածկույթով, ամառը՝ մեղմ ու զով:
3. ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ՀԱՄԱՌՈՏ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ
Մթնոլորտային տեղումներիմիջինտարեկանքանակը (մմ)
550-600մմ
Օդիմիջինջերմաստիճանըհունվարին (0C)
-9,00 C
Օդի միջինջերմաստիճանըհուլիսին(0C)
16,60 C
4.ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
1. Համայնքում ընդգրկված բնակավայրերը և դրանց հեռավորությունը համայնքի կենտրոնից
1.1) Հարավային թաղամաս
1.2) Վանատուր թաղամաս
1.3) Միկրոշրջան թաղամաս
1.4) Ջրառատ թաղամաս
1.5) Կաքավաձոր թաղամաս 1.6) Լեռնանիստ բնակավայր
1.3) Սոլակ բնակավայր
1.4) Քաղսի բնակավայր
1.5) Ջրառատավան բնակավայր
2 կմ
4 կմ
3.2 կմ
10.6 կմ
12կմ
9կմ
4կմ
7կմ
2. Նախկին(ՀԽՍՀ) վարչականշրջանիանվանումը
Հրազդան
3. Համայնքի հեռավորությունը՝
3.1) մայրաքաղաքից (կմ)
45կմ
3.2) մարզկենտրոնից (կմ)
0
3.4) նախկին շրջկենտրոնից (կմ)
3.5) միջպետական նշանակության ավտոճանապարհից (կմ)
3.6) երկաթուղայինկայարանից(առկայության դեպքում) (կմ)
700մ
4. Համայնքիբարձրությունըծովիմակերևույթից (մ)
1700մ
5. Համայնքիվարչականտարածքը (քառ. կմ/հա)
278,714կմ2
28610հա
6․Սահմանակից համայնքների անվանումները
Ծաղկաձոր, Զովաբեր
7. Համայնքապետարանի էլեկտրոնային փոստի հասցեն
info@hrazdan.am
8. Համացանցային պաշտոնական կայքի հասցեն
www.hrazdan.am,
9. Համայնքի ղեկավարի հեռախոսահամարը
060-70-40-10
10. Համայնքապետարանի հեռախոսահամարը
0223-2-23-45
11․Համայնքի հեռախոսային կոդը
0223
12․Համանքում փոստային բաժանմունքի առկայությունը (այո, ոչ)
այո
13.Համայնքապետարանի փոստային դասիչը
2301
14.Հաստատված գլխավոր հատակագծի առկայությունը (այո, ոչ)
15. Քաղաքացիների սպասարկման գրասենյակի առկայությունը(այո, ոչ)
5.ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԿԱԶՄԸ
2022թ.
1. Մշտական բնակչության թվաքանակը
66675
2. Գրանցված ծնունդների քանակը
652
2.Մահացության դեպքերի քանակը
603
3.Ամուսնությունների քանակը
331
4. Ամուսնալուծությունների քանակը
66
5. Տնային տնտեսությունների թիվը
14200
6. Ընտանեկաննպաստստացողտնայինտնտեսություններիքանակը
2320
7. Կենսաթոշակառուների քանակը
10000
8. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց քանակը
3000
6. ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ, ԿՐԹԱԿԱՆ, ՄԱՐԶԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
1. Գրադարանների քանակը
9
2. Արվեստի դպրոցների քանակը
2
3. Երաժշտական դպրոցների քանակը
4. Նախադպրոցական հիմնարկների քանակը
15
5. Հանրակրթականդպրոցների քանակը
16
6. Նախնականմասնագիտական (արհեստագործական) ուսումնականհաստատություններիքանակը
1
7. Միջինմասնագիտականուսումնականհաստատությունների քանակը
8. Բարձրագույն ուսումնական հաստատություններիքանակը
9. Մարզադպրոցների քանակը
7. ԲՆԱԿԵԼԻ ՖՈՆԴ
1. Համայնքիբնակարանայինֆոնդիընդհանուրմակերեսը(մ2)
675007.88
2. Բազմաբնակարանշենքերիընդհանուրթիվը
369
3. Բնակելիտների (առանձնատների) ընդհանուրթիվը
5231
8.ՀՈՂԱՅԻՆ ՖՈՆԴ ԵՎ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
1.Հողեր, ընդամենը (հա)
28610
2.Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր (հա)
22358,2
3.Բնակավայրերիընդհանուրտարածքը(հա)
28611
4. Խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակը
5206
6. Մանրեղջերավորանասունների (ոչխարևայծ) գլխաքանակը
4630
7. Խոզերի գլուխաքանակը
837
8. Գյուղատնտեսական տեխնիկա
88
8.1տրակտորներ (քանակը)
76
8.2կոմբայններ (քանակը)
12
9. Գյուղացիական տնտեսությունների թիվը
4732
9. ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ
1. Էլեկտրական ենթակայանների քանակը
93
2. Համայնքումգազիֆիկացման առկայությունը (այո, ոչ)
3. Համայնքում աղբավայրի առկայությունը (այո, ոչ)
4. Գերեզմանատան առկայությունը համայնքում (այո, ոչ)
5. Համայնքային ենթակայության ճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)
221
6. Կոմունալ և ճանապարհաշինական տեխնիկայի առկայությունը
6.1 Ինքնաթափ բեռնատար մեքենաների քանակը
12(որից 11-ը վարձակալած)
6.2 Էքսկավատորների քանակը
2(որից 1-ը վարձակալած)
6.3 Թրթուռավոր տրակտորների քանակը
6.4 Գրեյդերների քանակը
6.5 Բուլդոզերների քանակը
6.6 Աղբատար մեքենաների քանակը
4(որից 1-ը վարձակալած)
6.7 Բազմաֆունկցիոնալ կոմունալ մեքենաներիքանակը
6.8 Վակումային փոշեկուլ մեքենաներիքանակը
6.9 Ավտոաշտարակների քանակը
2(վարձակալած)
7. Համայնքի տարածքով անցնող միջպետական և հանրապետական նշանակության ավտոճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)
54
8. Համայնքի տարածքում գործող առևտրային բանկերի մասնաճյուղերի առկայությունը (այո, ոչ) և դրանց քանակը
9. Ներհամայնքային երթուղիների առկայությունը (այո, ոչ)
10. ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐ
Համայնքի վարչական բյուջեի եկամուտներ (հազ. դրամ)
Ընդունված բյուջե
Փաստացի
1.Ընդամենըեկամուտներ
2103633,6590
569021,737
2. Հարկայինեկամուտներ, ընդամենը
այդթվում`
461714,000
70894,991
2.1 Անշարժ գույքից հարկ
135162,0
8753,664
3. Պաշտոնականտրանսֆերտներ, ընդամենը
1176816,7
194367,306
3.1 դոտացիա
1165708,9
194284,8
3.2 սուբվենցիա
11107,8
82506,0
4.Մուտքերհողիօտարումից
440000,0
10380,10
Համայնքի վարչական բյուջերի ծախսեր(հազ. դրամ)
1. Ընդամենըծախսեր
2109672,694
2675589,597
Համայնքիֆոնդայինբյուջերիեկամուտները(հազ. դրամ)
1. Ընդամենըֆոնդայինբյուջեիեկամուտներ
486200,0
10380,0
Ֆոնդայինբյուջեիծախսեր(հազ. դրամ)
1108146,909
292012,388
11. ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐ
1.Համայնքապետարանի աշխատողների թվաքանակը, մարդ
որից՝
1.1 համայնքային ծառայողներ
99
74
2. Ապարատիպահպանմանծախսերը, ընդամենը (հազ. դրամ)
174691,400
3. Ավագանու անդամների թվաքանակը
27
12. ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
Հիմնախնդիրը
Ակնկալվող լուծումը
Աշխատատեղերի պակաս
Նոր աշխատատեղերի ստեղծում
Փողոցների, ճանապարհների, մայթերիբարեկարգման անհրաժեշտություն
Բարեկարգում
Բազմաբնակարան շենքերի անբավարար վիճակ
Տանիքների, շքամուտքերի, վերելակների նորոգում-վերանորգում, բակերի բարեկարգում
Նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների, արվեստի և սպորտ դպրոցների շենքայինևգույքայինպայմաններիբարելավում
Հիմնանորոգում, ջեռուցում, գույքիևխաղահրապարակներիձեռքբերում
Կեղտաջրերի հեռացման ցանցի անբավարար վիճակ
Ջրահեռացման և կեղտաջրերի հեռացման ցանցի վերակառուցում, մաքրում, հավաքվածաղբիհեռացում
Կանաչապատ տարածքների, այգիների ընդլայնման անհրաժեշտություն
Կանաչապատում, տնիկներիևկանաչգազոններիձեռքբերում
Սելավների, ջրհեղեղների կանխում
Մարմարիկ գետի երկայնքով հենածածկերի կառուցում, անտառապատ տարածքների ավելացում
Ոռոգման համակարգի անբավարար վիճակ
Համակարգի վերականգնում , ընթացիկնորոգում և ընդլայնում
Կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարում
Աղբի տեսակավորում, նոր արդի պահանջներին համապատասխանող աղբավայրի ստեղծում
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻՀՐԱԶԴԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԱՆՁՆԱԳԻՐ
(կենտրոնը` Հրազդան քաղաք)
Ներկայիս Հրազդանն իր պատմությունը սկսում է դեռևս վաղնջական ժամանակներից, իսկ 1930 թվականից պատմագիտությունը հիշատակում է, որ Ախտա /այժմյան Հրազդան քաղաքի հարավային թաղամասն է հանդիսանում/ գյուղը 1959 թվականից դասվել է հանրապետության քաղաքատիպ ավանների շարքին և վերանվանվել Հրազդան քաղաքատիպ ավան: ՀՍՍՌ Գերագույն Սովետի 1963 թ. հունվարի 12-ի “Հայկական ՍՍՀ-ում վարչատարածքային փոփոխությունների մասին” հրամանագրով լուծարվեցին աշխատավորների, դեպուտատների, Աթարբեկյանի և Ջրառատի գյուղական սովետները և Աթարբեկյան (այժմ` Վանատուր), Ջրառատ, Կաքավաձոր, Մաքրավան գյուղերը մտան Հրազդան քաղաքի կազմի մեջ: Ախտա - Հրազդանի բնակիչները 1926-1929 թթ. այստեղ են եկել պատմական Հայաստանի Խոյ, Ալաշկերտ, Մակու, Սալմաստ, Վան, Բայազետ, Ղարս, Մուշ և այլ բնակավայրերից, ավելի ուշ այստեղ բնակություն են հաստատել նաև Հայաստանի մյուս շրջաններից, միութենական այլ հանրապետություններից եկած քաղաքացիներ և սփյուռքահայեր: Հրազդանը, դառնալով շրջանային ենթակայության քաղաք, ձեռք բերելով քաղաքի կարգավիճակ, աստիճանաբար կերպարանափոխվում էր: Այդ տարիներին բնակչությունը կազմում էր մոտ 61000 մարդ. բնակչության աճը կապված էր քաղաքում արդյունաբերական բուռն զարգացման հետ:Ներկայումս քաղաքը հանդիսանում է ժամանակակից քաղաքային "միկրոշրջանների" և առանձնատնային-գյուղական շրջանների յուրահատուկ զուգորդություն: 1995թ. դեկտեմբերից Հրազդանը դարձել է Կոտայքի մարզկենտրոն:
Հրազդան քաղաքը տեղակայված է Հայաստանի հյուսիս-արևելյան մասում: Հյուսիսից եզերված է Փամբակի լեռնաշղթայով, հարավ-արևմուտքից` Ծաղկունյաց լեռնաշղթայով: Արևելքից սահմանն անցնում է Գեղամա լեռնաշղթայով` մինչև Գութանասարի գագաթը:Քաղաքը գտնվում է համանուն գետի և նրա վտակ Մարմարիկի հովտի տարածքում: Տարածքով են հոսում նաև Ծաղկաձոր և Կաքավաձոր փոքրիկ գետակները: Քաղաքի տարածքը հիմնականում գտնվում է տափաստանային լանդշաֆտային գոտում, որը շրջապատված է նոսր անտառներով:Կլիման չափավոր ցամաքային է: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձնածածկույթով, ամառը՝ մեղմ ու զով:
Մթնոլորտային տեղումների միջին տարեկան քանակը (մմ)
Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվարին (0C)
Օդի միջին ջերմաստիճանը հուլիսին(0C)
1. Համայնքում ընդգրկված թաղամասերը և բնակավայրերը
1.5) Կաքավաձոր թաղամաս
2) Լեռնանիստ բնակավայր
3) Սոլակ բնակավայր
4) Քաղսի բնակավայր
5) Ջրառատ բնակավայր
դրանց հեռավորությունը համայնքի կենտրոնից
2. Նախկին (ՀԽՍՀ) վարչական շրջանի անվանումը
3.6) երկաթուղային կայարանից (առկայության դեպքում) (կմ)
4. Համայնքի բարձրությունը ծովի մակերևույթից (մ)
5. Համայնքի վարչական տարածքը (քառ. կմ/հա)
15. Քաղաքացիների սպասարկման գրասենյակի առկայությունը (այո, ոչ)
2023թ.
66582
623
546
317
78
6. Ընտանեկան նպաստ ստացող տնային տնտեսությունների քանակը
1826
6.Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) ուսումնական հաստատությունների քանակը
7. Միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների քանակը
1. Համայնքի բնակարանային ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը (մ2)
2. Բազմաբնակարան շենքերի ընդհանուր թիվը
3. Բնակելի տների (առանձնատների) ընդհանուր թիվը
22347
3.Բնակավայրերի ընդհանուր տարածքը(հա)
2336,5
9847
6. Մանր եղջերավորանասունների (ոչխար և այծ) գլխաքանակը
9344
2248
141
122
19
5662
2. Համայնքում գազիֆիկացման առկայությունը (այո, ոչ)
3
4
10. ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐՀամայնքի վարչական բյուջեի եկամուտներ (հազ. դրամ)
1.Ընդամենը եկամուտներ
2106863,294
1967049,771
2. Հարկային եկամուտներ, ընդամենը
այդ թվում`
297734,6
312307,918
98062,0
82086,765
3. Պաշտոնական տրանսֆերտներ, ընդամենը
1177571,1
1178049,5
11862,2
12340,6
4.Մուտքեր հողի օտարումից
751694,803
218194,549
Համայնքի վարչական բյուջեի ծախսեր (հազ. դրամ)
1. Ընդամենը ծախսեր
1959863,294
1712310,238
Համայնքի ֆոնդային բյուջերի եկամուտները (հազ. դրամ)
1. Ընդամենը ֆոնդային բյուջեի եկամուտներ
2338951,036
1772942,049
Ֆոնդային բյուջեի ծախսեր (հազ. դրամ)
2485951,036
1613916,680
2. Ապարատի պահպանման ծախսերը, ընդամենը (հազ. դրամ)
333319,983
Փողոցների, ճանապարհների, մայթերի բարեկարգման անհրաժեշտություն
Նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների, արվեստի և սպորտ դպրոցների շենքային և գույքային պայմանների բարելավում
Հիմնանորոգում, ջեռուցում, գույքի և խաղահրապարակների ձեռքբերում
Ջրահեռացման և կեղտաջրերի հեռացման ցանցի վերակառուցում, մաքրում, հավաքված աղբի հեռացում
Կանաչապատում, տնիկների և կանաչ գազոնների ձեռքբերում
Համակարգի վերականգնում, ընթացիկ նորոգում և ընդլայնում
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ ՀՐԱԶԴԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԱՆՁՆԱԳԻՐ
Ներկայիս Հրազդանն իր պատմությունը սկսում է դեռևս վաղնջական ժամանակներից, իսկ 1930 թվականից պատմագիտությունը հիշատակում է, որ Ախտա /այժմյան Հրազդան քաղաքի հարավային թաղամասն է հանդիսանում/ գյուղը 1959 թվականից դասվել է հանրապետության քաղաքատիպ ավանների շարքին և վերանվանվել Հրազդան քաղաքատիպ ավան: ՀՍՍՌ Գերագույն Սովետի 1963 թ. հունվարի 12-ի “Հայկական ՍՍՀ-ում վարչատարածքային փոփոխությունների մասին” հրամանագրով լուծարվեցին աշխատավորների, դեպուտատների, Աթարբեկյանի և Ջրառատի գյուղական սովետները և Աթարբեկյան (այժմ` Վանատուր), Ջրառատ, Կաքավաձոր, Մաքրավան գյուղերը մտան Հրազդան քաղաքի կազմի մեջ: Ախտա - Հրազդանի բնակիչները 1926-1929 թթ. այստեղ են եկել պատմական Հայաստանի Խոյ, Ալաշկերտ, Մակու, Սալմաստ, Վան, Բայազետ, Ղարս, Մուշ և այլ բնակավայրերից, ավելի ուշ այստեղ բնակություն են հաստատել նաև Հայաստանի մյուս շրջաններից, միութենական այլ հանրապետություններից եկած քաղաքացիներ և սփյուռքահայեր: Հրազդանը, դառնալով շրջանային ենթակայության քաղաք, ձեռք բերելով քաղաքի կարգավիճակ, աստիճանաբար կերպարանափոխվում էր: Այդ տարիներին բնակչությունը կազմում էր մոտ 61000 մարդ. բնակչության աճը կապված էր քաղաքում արդյունաբերական բուռն զարգացման հետ:
Հրազդան քաղաքը (մինչև 1959 թվականը` ներքին Ախտա), 1959 թվականից քաղաքի կարգավիճակ ստացած, իսկ 1962 թվականից` հանրապետության ենթակայության քաղաք: Երևանից 40 կմ հյուսիս-արևելք, ծովի մակերևույթից 1600-1750 մ բարձրության վրա` զառիթափ լանջերով և փոքրիկ հարթ տեղամասերով տեղանքում: Առավելագույն բարձր կետը Թեժ լեռան կատարն է` 3101 մ: Հյուսիսում ձգվում են Մարմարիկի վտակներով խիստ մասնատված Փամբակի լեռնաշղթայի լանջերը, արեւելքում` Գեղամա լեռնաշղթայի հյուսիս-արեւմտյան լեռնաճյուղերն ու լավային հոսքերը: Հարավ-արեւելքում բարձրանում են Գութանասար, Մենակսար հրաբխային կոները: Փամբակի և Ծաղկունյաց լեռների լանջերին տարածված են թխկու, կաղնու, արոսենու անտառները:Հրազդան քաղաքի ձգվածությունը կազմում է մոտ 25 կմ: 1960-70 թթ. քաղաքի շրջագծի մեջ են մտել Մաքրավան, Վանատուր, Ջրառատ և Կաքավաձոր գյուղերը: Քաղաքի տարածքում հայտնաբերվել են մ.թ.ա. II-I հազարամյակների դամբարաններ: Ճարտարապետական հուշարձաններից նշանավոր է Մաքրավանի հուշարձանախումբը (XIII դար): Պահվել է XIII դարի քարավանատունը: Հնում մտել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի մեջ: Հրազդանի առաջին գլխավոր հատակագիծը մշակվել է 1927-28 թթ-ին (ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյան): Նախագիծը ընդգրկում էր Ախտա և Ալափարս գյուղերի տարածքը, որի ամֆիթատրոնաձև կառուցապատումը ուղղված էր դեպի Հրազդան գետը (վերջինիս ափամերձ մասը նախատեսված էր օգտագործել որպես հանգստի գոտի): 1961-63 թթ. կազմվել է քաղաքի գլխավոր հատակագծի նոր նախագիծ (ճարտարապետներ` Մ. Գրիգորյան, Է. Ալթունյան և ուրիշներ): 1969թ. մշակվել է քաղաքի վարչատարածքային մշակութային կենտրոնի նախագիծը (ճարտարապետներ` Մ. Գրիգորյան, Մ. Մանուկյան, Վ. Տոնկիկյան, Տ. Բալայան): Մինչև 1990-ական թթ. կեսերը քաղաքում գործել են (մի քանիսը գործում են նաև այսօր) Հրազդանի ՊՇԷԿ-ը, ՋԷԿ-ը, Ցեմենտի գործարանը, Պանելային տնաշինական կոմբինատը, Ջրառատի կաթի համալիրը, Հացի գործարանը, «Կեչառք» արտադրական միավորումը, «Հրազդանմեքենա» ա/մ և այլ հիմնարկներ ու կազմակերպություններ:Քաղաքն ունի 1 դրամատիկական թատրոն, 1 պատկերասրահ, 2 թանգարան, 7 գրադարաններ, 1 մասնավոր ԲՈՒՀ, 2 ուսումնարան, 2 քոլեջ, 1 քոլեջ•, 9 հանրակրթական, 3 ավագ դպրոցներ, 12 մսուր-մանկապարտեզներ, 2 սպորտային, 2 երաժշտական, 2 մանկական արվեստի դպրոցներ, քաղաքապետարանի մանկապատանեկան ստեղծագործական, մշակույթի և երիտասարդական մարզամշակութային ուսումնական կենտրոններ, ձմեռային մարզաձևերի, մանկապատանեկան մարզադպրոցներ: Քաղաքի գրեթե կենտրոնում է գտնվում Սևան-Հրազդան կասկադի և համապատասխան հիդրոհամակարգի կարևոր ջրամբարը, որը կարգավորում է ամբողջ համակարգի ջրամատակարարումը: Հրազդան քաղաքի հարավային մասով է անցնում Երևան-Սևան միջպետական մայրուղին, Երևան-Ծաղկաձոր, Երևան-Հանքավան ճանապարհները: Ձմռանը ջերմաստիճանը` -28-ից -30 օ է, իսկ ամռանը զով է, ամենաբարձր ջերմաստիճանը +30օ-ից գրեթե չի անցնում: Հրազդանը Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզի մարզկենտրոնն է:
Ջրառատ գյուղը կազմավորվել է 1975 թվականին՝ խորհրդային տարիների ժամանակ նախկին Ջրառատի կաթնային համալիրի բանվորական ավանի հիմքի վրա: Բնակչությունը հավաքվել է ՀՀ տարբեր շրջաններից, ինչպես նաև Ադրբեջանից գաղթած հայերից: Համայնքի կազմի մեջ մտնող բնակիչները ավանդապաշտ և ավանդապահ են` միաժամանակ անտարբեր չլինելով նորի նկատմամաբ: Ավանդաբար պահպանվել են նվիրվածությունը և հարգանքը ընտանիքի նկատմամբ, հարգանքն աշխատանքի և աշխատող մարդու նկատմամբ:
Ջրառատ գյուղը գտնվում է ՀՀ Կոտայքի մարզում, ծովի մակերևույթից 1745մ բարձրության վրա, գյուղը սահմանակից է Գեղարքունիքի մարզի Դդմաշեն և Զովաբեր գյուղերի վարչական տարածքներին։ Հեռավորությունը մարզկենտրոն Հրազդան համայնքից 8 կմ է, մայրաքաղաք Երևանից՝ 45 կմ:
Բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Ձմեռը ցուրտ է, բքաշունչ: Ամառը զով է, երբեմն էլ շոգ ու երաշտ: Տարածքում բնական աղբյուր և գետ չկա: Առաջնահերթ հիմնախնդիրը աշխատատեղերի պակասն է, որն էլ բերում է բնակչության արտագաղթի: Գյուղի բնակիչները զբաղվում են դաշտավարությամբ և անասնապահությամբ: Գյուղի բնակիչները իրենց մասնակցությունն են ունեցել Արցախյան ազատամարտին:
Ջրառատի վարչական տարածքը կազմում է 42,39 հա, որից գյուղատնտեսականն շանակություն ունեն 0,51հա, բնակավայրերը զբաղեցնում են 16,03 հա., արդյունաբերական, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության օբյեկտները` 25,80հա, էներգետիկայի, տրանսպորտի, կապի և կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտները` 0,04 հա., պետական սեփականություն հանդիսացող հողերը` 1,44 հա։
Սոլակ գյուղը գտնվում է Կոտայքի մարզի արևմտյան մասում, Հրազդան գետի ափին և մարզկենտրոնից 5 կմ հարավ-արևմուտք:Գյուղը հյուսիս-արևելքից սահմանակից է անտառային ֆոնդի հողերին, հարավ-արևելքից`Քաղսի համայնքին, հարավ-արևմուտքից` Բջնի համայնքին: Համայնքի հեռավորությունը մարզկենտրոնից 14 կմ հեռավորության վրա է, իսկ մայրաքաղաքից` 41 կմ:
Ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, գրադարան, մսուր մանկապարտեզ, առողջության առաջնային պահպանման Կենտրոն:
Բնակիչների նախնիները եկել են Մուշից և Ալաշկերտից` 1828 թվականին: Գյուղում և շրջակայքում պահպանվել է Մայրավանք սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, որը կառուցվել է 7-րդ դարում, ամրոցը, գյուղատեղիներ, գերեզմանոց` 13-19-րդ դարերի խաչքարերով: Բալոր հիմքերը կան կարծելու, որ գյուղի անունը Ամասիա գահակալի Ցելակ որդու հնչյունափոխված տարբերակն է:
Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, բանջարաբուծությամբ, հացահատիկային կուլտուրաների մշակմամբ:
Գյուղի վարչական տարածքը 3842 հա է: Համայնքի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1600-1700 մ է: Կլիման չափավոր ցամաքային է, տարեկան միջին ջերմաստիճանը` 5.6-6 աստիճան, տեղումների քանակը 600-800 մմ: Ձմեռը երկարատև է, կայուն ձյունածածկույթվ, ամառը` մեղմ և զով: Տարածքում հիմնականում տափաստանային բուսածածկույթով լեռնային սևահողեր են: Գյուղից 2 կմ հեռավորության վրա անցնում է Երևն-Սևան ավտոմայրուղին, իսկ գյուղամիջով` երկաթուղին:
Քաղսի գյուղը հիմնադրվել է 1828 թ.` Պարսկաստանի Մակու գավառից ներգաղթած ընտանիքների կողմից: Գյուղը գտնվում է Հրազդանից 3 կմ հեռավորության վրա ծովի մակերևույթից 1700-1750 մ բարձրության վրա: Հյուսիսի սահմանագիծը Ծաղկունյաց լեռնաշղթան է: Կլիման չափավոր ցամաքային, ձմեռը երկարատև, կայուն ձնածածկույթով, ամռանը մեղմ և զով: Տարածքում տիրապետում են տափաստանային բուսածածկույթով լեռնային սևահողերը: Գյուղի միջով են անցնում Հրազդան-Սևան, Հրազդան-Աշտարակ մայրուղիները, Սևան-Երևան երկաթգիծը և Հրազդան գետը: Համայնքն ունի 2 եկեղեցի` կառուցված 19-րդ դարում:
Գյուղում բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Դաշտերը ոռոգովի ջեն և բերքատվությունը մեծ կախում ունի տարվա տեղումներից: Ձմեռը ցուրտ է, խստաշունչ:Ամառը զով է, երբեմն շոգ ու երաշքտ: Ձնածածկույթը քաղսի համայնքում տևական է լինում, ուղեկցվում բքի վերածվող ուժեղ քամիների, որի պատճառով փակվում են ճանապարհները, դադարում երթևեկությունը, սակայն համայնքում հաճախակի կատարվող ձնամաքրման աշխատանքների շնորհիվ խնդիրը լուծվում է: Գարնանը լինում են տեղատարափ անձրևներ, կարկուտ, երբեմն կարկուտի պատճառով գյուղացին կորցնում է բերքի մի մասը:
Լեռնանիստ գյուղը հիմնադրվել է 1828թվականին: Բնակվել են Արևմտյան Հայաստանի Խոյ, Մակու, Սալմաստ գավառներից գաղթած հայերը: Գյուղը անվանվել է խորհրդային տարիներին` Վերին Ախտա, 1978թ.-ից վերանվանվել է Լեռնանիստ:
Համայնքը ունի մանկապարտեզ, միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, գրադարան, բուժ.ամբուլատորիա:
Լեռնանիստը Հրազդան քաղաքի աջ ուսին հենված գյուղն է: Այն տարածաշրջանի ամենամեծ գյուղերից մեկն է, ունի ավելի քան 550 տնային տնտեսություն, 3719 հա հողատարածք:
Գյուղը Երևանից գտնվում է 45 կմ, իսկ Հրազդանից՝ 7 կմ հեռավորության վրա: Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում են անասնապահությամբ, հողագործությամբ և արտերկրյա աշխատանքներով:
Համայնքը գտնվում է ծովի մակարդակից 1900 մետր բարձրության վրա:
Հայանքում բնակլիմայական պայմանները փոփոխական են և ոչ բարենպաստ գյուղատնտեսության համար: Դաշտերը ոռոգովի չեն և բերքատվությունը մեծ կախում ունի տարվա տեղումներից: Ձմեռը ցուրտ է, բքաշունչ: Ամառը զով, երբեմն էլ շոգ ու երաշտ: Համայքնում գարունը ուշ է բացվում, աշունը շուտ վերջանում: Ձնածածկույթը Լեռնանիստ համայնքի տարածքում տևական է լինում, ուղեկցվում բքի վերածվող ուժեղ քամիներով, որի պատճառով փակվում են ճանապարհները, դադարում երթևեկումները, սակայն համայնքում հաճախակի կատարվող ձյունածածկ ճանապարհների մաքրման աշխատանքների շնորհիվ , ավտոմեքենաների շարժը չի դադարում: Գարնանը լինում են տեղատարափ անձրևներ, կարկուտ, երբեմն կարկուտի պատճառով գյուղացին կորցնում է բերքի մի մասը:
Հրազդան քաղաքը տեղակայված է Հայաստանի հյուսիս-արևելյան մասում: Հյուսիսից եզերված է Փամբակի լեռնաշղթայով, հարավ-արևմուտքից` Ծաղկունյաց լեռնաշղթայով: Արևելքից սահմանն անցնում է Գեղամա լեռնաշղթայով` մինչև Գութանասարի գագաթը:
3. ՀԱՄԱՅՆՔԻԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆՀԱՄԱՌՈՏԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ
1.5) Ջրառատ բնակավայր
15. Քաղաքացիներիսպասարկմանգրասենյակիառկայությունը(այո, ոչ)
2024թ.
694
494
337
98
1830
1. Համայնքի բնակարանային ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը(մ2)
668239.8
302
22342
2338
4590
4648
514
104
85
5280
6.8 Վակուումային փոշեկուլ մեքենաներիքանակը
3287520.635
590851.042
523366.3
126415.137
140745.5
14881.097
2149880.235
394695.8
1578783.3
6754.4
Համայնքի վարչական բյուջեի ծախսեր(հազ. դրամ)
3528559.076
549719.781
Համայնքի ֆոնդային բյուջեի եկամուտները (հազ. դրամ)
495399.625
55062.25
805372.11
59820.535
109
492097.662
Facebook
Location on Google Maps
YouTube